Krien Clevis │ Rijk der Lichten
‘Alles wijst erop dat de geest er op een bepaald moment toe kan komen het leven en de dood, de werkelijkheid en de verbeelding, verleden en toekomst, het meedeelbare en onmededeelbare, niet langer als tegenstrijdig te ervaren.’ (André Breton: tweede surrealistische manifest).
De titel van de tentoonstelling is de ondertitel van een van de fotowerken van Krien Clevis: Familiehuis (L’ Empire des Lumières), en verwijst naar het gelijknamige schilderij van de Belgische surrealist René Magritte.
Clevis maakt gebruik van analoge fotografie. Haar werkwijze is er een van lange adem. Zij observeert, keert terug naar de plaats en wacht, totdat het juiste moment zich aandient om gevangen te worden in de lens van haar technische camera. De beelden vinden hun plaats in Duratrans lichtkasten en kunnen in diverse lichtsterktes uit de duisternis worden opgeroepen om voor het moment van beschouwing tot de verbeelding van de toeschouwer te spreken. Soms voegt zij daar geur-, geluids- en temperatuurervaringen aan toe, beproefde herinneringselementen.
Het werk Familiehuis (L’ Empire des Lumières) is karakteristiek voor Clevis’ thematiek. Zij onderzoekt plaatsen van betekenis in relatie tot oorsprong en eindbestemming, waarbij het vertrouwde kader plaatsmaakt voor het onbekende, soms unheimische. Het Familiehuis is een denkbeeldige plaats uit haar herinnering, aan haar ouderlijk huis, de plaats waar haar bestaan begon, maar waar nieuwe bewoners hún geschiedenis aan toevoegen, net zoals zij aan haar ‘huis aan de overkant’ een nieuwe betekenis geeft. Zij verbindt het begrip ‘plaats’ met herinnering en vergankelijkheid, waarbij verleden, heden en toekomst een verbond met elkaar aangaan. Ruimte- en tijdlagen uit verschillende historische perioden vallen samen in een kortstondig ‘hier en nu’. De uitersten van ons bestaan lijken een tegenstelling tussen leven en dood, maar zijn in werkelijkheid elkaars pendanten in een continuüm, komen uit elkaar voort en kunnen zonder elkaar niet bestaan. In het werk van Krien Clevis ontstaat een intensifiëring van een wereld die, hoewel constant in verandering, voor even lijkt stilgelegd in een call for silence.
Met de expositie Rijk der Lichten laat beeldend kunstenaar Krien Clevis de onzichtbare kant van een plaats zien, in het bijzonder de stad Amsterdam die letterlijk ondersteboven gehaald is door de aanleg van de Noord/Zuidlijn. Zij volgde jarenlang de ondergrondse bouwwerkzaamheden aan de metrolijn, en zag hoe de peilloze diepte trans-formeerde van enorme bouwput met verborgen tijdslagen tot een nieuwe onderaardse stad. Zij toont referentie-punten van dit graafproces in de eeuwige stad Rome waar zij onder- en bovengronds haar promotieonderzoek deed naar de overeenkomsten tussen het huis van de levenden (het klassieke atriumhuis) en dat van de doden (de antieke graftombe), en de betekenis van transitieplaatsen. Daarmee zoekt zij de overgangsgebieden op van de wereld van de levenden en die van de doden. Niet alleen in ruimte, maar ook in tijd. Krien Clevis onderzoekt pendanten van plaatsen van historische betekenis in het leven van alledag, het hier en nu, en legt een verbinding tussen wat zich in de klassieke oudheid heeft afgespeeld en het leven in onze moderne maatschappij.
Een vijftal werken dat zij Bewaarplaats in verschillende stadia noemt, is geënt op de aanleg van de metrolijn. Wanneer die in 2017 zal gaan rijden, kan niemand meer zien hoe deze historische plek er, na zoveel eeuwen tijdelijk blootgelegd, uitziet. Het graven ‘in het verleden’ is dan weer voorbij en er is een nieuwe tijd-ruimte ontstaan in de oude grondlagen van de hoofdstad. De overgangsfase is vastgelegd in de lichtkasten als een moment van lucide historisch bewustzijn.
De expositielocatie Nieuw Dakota in Amsterdam is zorgvuldig uitgekozen. Deze havenloods op het NDSM-eiland was van oudsher een aankomst- en vertrekplek, een historische en hedendaagse verbindingsplek met de stad, ook voordat de Noord/Zuidlijn werd aangelegd. De genius loci van deze plek wordt mede bepaald doordat hier, aan de overkant van het IJ, het galgenveld was gesitueerd, bekend geworden door de tekening die Rembrandt ruim 350 jaar geleden maakte van de ophanging van het dienstmeisje Elsje Christiaens. Deze sfeer en eigenheid van de locatie werken door in het verhaal van de plaats, waar Clevis haar beelden tijdelijk aan toevoegt.
De rondgang op de expositie eindigt waar hij begonnen was, in Amsterdam, via het werk Plaats S103 bij het Familiehuis, dat bij terugkomst van de reis niet meer is wat het leek te zijn. De aandacht wordt getrokken naar een verlichte binnenwereld die voor de buitenwereld onzichtbaar is. De herinnering ligt besloten in de foto die zelf een nieuwe plaats is geworden. Terugkomen is niet hetzelfde als blijven, zoals metershoog onder het voetgangers- viaduct richting Centraal Station in Amsterdam staat geschreven.
Nieuw Dakota, een locatie met historische betekenis, biedt van 3 mei tot 14 juni een tijdelijk onderkomen aan deze fenomenen van luciditeit.
Krien Clevis (Goirle, 1960) is beeldend kunstenaar, curator en artistiek onderzoeker. Zij heeft diverse (inter- nationale) tentoonstellingen en projecten geïnitieerd. In 2013 promoveerde zij als eerste beeldend kunstenaar aan de Universiteit Leiden op het proefschrift LOCVS. Herinnering en vergankelijkheid in de verbeelding van plaats: van Italische domus naar artistiek environment. Onderdeel van haar promotie was de expositie The Once and Future House in de Oude Universiteitsbibliotheek Leiden. Het boek (drukkerij/uitgeverij Jan de Jong/De Buitenkant, Amsterdam, ISBN: 978 94 90913 38 0) is in Nieuw Dakota te koop.
Rijk der Lichten: concept, fotografie en productie: Krien Clevis; redactie tentoonstellingstekst en uitnodiging: Rosita Wouda; ontwerp en uitvoering kasten: ir. Sjef Kwakman, architect. Nieuw Dakota, 3 mei – 14 juni 2015.
Met dank aan het Mondriaan Fonds.
